Een samenleving waar de belangen van burgers centraal staan – Society 4.0

De kloof tussen overheid en burgers wordt met de dag groter. De overheid is een verlengstuk geworden van de technologische, pharmaceutische en financiële multinationals. Het draait vooral om controle, geld en macht. De belangen van de burgers staan allang niet meer voorop. Het huidige maatschappelijke systeem is op alle fronten failliet.

We weten nu wat we niet willen. Maar de grote vraag is hoe we het dan wel willen. Heel veel mensen en groepen zijn inmiddels aan het zoeken naar hoe we een nieuwe mensgerichte samenleving kunnen gaan creëren.

Een van die mensen is Bob de Wit, professor aan de Universiteit van Nyenrode. Hij heeft een alternatief plan voor de toekomst geschreven en stelt voor om een burgermaatschappij op te gaan bouwen. Via zijn boek Society 4.0 wil hij mensen inspireren om mee te helpen aan het bouwen van een burgersamenleving. In dit bericht vertellen we wat meer over zijn visie op hoe autonome regio’s ontwikkeld kunnen worden, zodat je er ook zelf in jouw omgeving mee aan de slag kan gaan.

Maatschappelijke revolutie

Bob de Wit stelt dat we momenteel niet zozeer te maken hebben met een gezondheidscrisis, maar vooral met een maatschappelijke crisis. Hij geeft een interessante duiding aan het tijdperk waarin we nu leven.

Het industriële tijdperk loopt op z’n eind. Dat tijdperk ging over schaalvergroting, massaproductie, grote fabrieken, etc., vanuit het idee dat dit beter en goedkoper is dan dat je het decentraal (lokaal) organiseert. De productie en de consumptie zijn hierdoor gaandeweg van elkaar losgekoppeld. Uiteraard heeft dit ook grote sociale en maatschappelijke gevolgen gehad voor onze samenleving.

Als gevolg van een aantal nieuwe grote technologieën, zoals kunstmatige intelligentie en blockchain-technologie, is er nu een einde gekomen aan dit industriële tijdperk (Society 3.0) en staan we voor de overgang naar een nieuw tijdperk (Society 4.0). Het verleden leert dat als je tussen twee tijdperken in zit, dat er een strijd ontstaat tussen de verschillende maatschappij-visies.

Aan de ene kant zien we de top-down gerichte visie, met een globalistische elite-groep die samen met multinationals voor ons bepaalt wat er gebeurt in de wereld. De praktijk laat zien dat hier vooral de belangen van de elite worden gediend. Aan de andere kant is er de bottom-up visie, die uitgaat van democratische besluitvorming door de burgers. Het idee is dat dit leidt tot keuzes die goed zijn voor iedereen, en niet alleen voor een klein select groepje mensen. Deze strijd zal volgens Bob gaan leiden tot een maatschappelijke revolutie (machtsverschuiving).

Wat mij zelf erg aanspreekt is dat hij voorstelt om de elite zoveel mogelijk links te laten liggen en om nu samen met gelijkgestemden te gaan starten met het opbouwen van een nieuwe maatschappij. Dat is ook precies hoe ik het zie. Focussen op wat je wél wilt, in plaats van op wat je niet wilt. “Wat je aandacht geeft, groeit” zegt de wet van energie. Dus laten we onze energie vooral ook besteden aan het creëren van een wereld zoals we die wél graag willen zien.

Autonome regio’s

Maar hoe begin je daarmee? Bob de Wit stelt voor om de toekomstige samenleving te gaan opbouwen via autonome (= onafhankelijke) regio’s, waarin diverse maatschappelijke thema’s regionaal worden opgepakt. In de Gids Regio 4.0 (37 pagina’s) geven Bob de Wit en Roel Wolfert handvatten over hoe zo’n autonome regio ontwikkeld kan worden.

Op 28 november 2021 had Marlies Dekkers een interview met Bob de Wit over zijn alternatieve plan voor de toekomst. Onderstaand hebben we een vrije samenvatting gemaakt, zodat je zelf alvast met zijn ideeën aan de slag kunt gaan.

4 fundamenten

Bob geeft aan dat de volgende vier fundamenten opnieuw moeten worden opgebouwd:

1. Productie en consumptie weer aan elkaar koppelen
Het is van belang om de productie weer op regionale schaal te gaan organiseren. Je kunt bijvoorbeeld via een decentraal netwerk zelf regionaal je eigen energie gaan opwekken (zon/wind) of voedsel gaan verbouwen en dit verdelen via een voedselcoöperatie. Je wordt dan als consument weer onderdeel van het productiesysteem. Als consument wordt je mede-producent.

Maar je kunt ook denken aan decentraal internet. Door in de regio een heleboel kleine servers met elkaar te verbinden, kun je een sociaal platform maken op regionale schaal. Door nieuwe technologieën, zoals de blockchain-technologie en 3D-printers, kun je steeds meer dingen decentraal produceren en organiseren. De techniek wordt steeds algemener, waardoor je het makkelijk kunt delen met anderen. Als voorbeeld noemt hij ook dat je een regionale digitale munt kunt gaan maken. Er zijn heel veel dingen die je zelf kunt doen.

2. Economische waarde voor de regio behouden
Het is belangrijk om lokaal al je producten te (ver)kopen en uit te ruilen. Als je spullen bestelt bij een multinational zoals Amazon, dan gaat het geld naar een belastingparadijs waardoor er geen belasting betaald wordt en het geld direct de regio uitstroomt. Ze concurreren met de lokale economie, waardoor die wordt uitgehold. De menselijke maat moet weer terugkeren.

3. Belangen van lokale burgers, ondernemingen en organisaties weer voorop stellen
De maatschappij dient weer bottom-up (vanuit de burgers) georganiseerd te worden. Een maatschappij gericht op doen wat goed is voor iedereen, en niet alleen doen wat goed is voor een klein groepje mensen. De maatschappij moet er voor de burgers zijn en niet voor de elite/de grote bedrijven.

4. Samenwerken met andere regio’s
Als regio kun je horizontaal (op basis van gelijkwaardigheid) samenwerken met andere regio’s. In regio Westland is bijvoorbeeld veel groente en fruit, en op de Veluwe is veel hout. Je kunt dan producten onderling horizontaal uitruilen. En dat geldt niet alleen voor producten, maar ook voor kennis en vaardigheden, die kun je ook onderling uitruilen. Overal zijn tegenwoordig digitale platforms, die kun je daar mooi voor gebruiken.

Er zijn al voorbeelden

Bob noemt diverse voorbeelden, waarbij de burgermaatschappij al zichtbaar is. In bijvoorbeeld diverse kantons in Zwitserland wordt al gewerkt met zo’n regiosysteem. Alle inwoners kunnen meebeslissen door te stemmen over autonome besluiten. Als je het als burger ergens niet mee eens bent, dan kun je een referendum beginnen. Daar is nog sprake van echte democratie.

Een ander mooi voorbeeld is het bedrijf Rolex. Rolex heeft geen eigenaar, de medewerkers zijn samen de eigenaar. Wat je met een bedrijf kunt doen, dat kun je ook met een regio doen. Je kunt een ondernemende coöperatieve vereniging maken van de regio’s. Alles wat er gebeurt is dan van de mensen van die regio. Iedereen kan stemmen en de opbrengst wordt verdeeld onder de mensen in die regio (vergelijkbaar met een voedselcoöperatie).

Bob de Wit heeft samen met anderen al een regionale coöperatie 4.0 opgericht in regio Westland. Iedereen die lid is, is eigenaar van de coöperatie. Er zijn een paar bestuursleden, een aantal mensen die het werk doen, mensen die zorgen voor de marketing & communicatie en er is een raad van toezicht met betrokken burgers die feedback geven. Ze zijn ook gestart met een lokale munt. Ze zijn het systeem al aan het opbouwen. Hun ervaringen zullen ze o.a. via nieuwe edities van Regio Gids 4.0 beschikbaar stellen aan anderen.

9 regionale domeinen

Binnen een regionale vereniging ziet hij negen maatschappelijke aandachtsgebieden:

1. Democratisch ondernemen in de regio
In het oude tijdperk waren ‘Geld’ en ‘Arbeid’ een machtsfactor. Daarom werkte het politieke systeem van Links (PvdA) en Rechts (VVD). De factor Arbeid is vanwege de nieuwe technologieën aan het verdwijnen, dan houd je alleen het Kapitaal (de grote bedrijven) over als machtsfactor. De multinationals zijn inmiddels groter dan landen, waardoor zij hun eigen regels kunnen opleggen aan landen. Ook in de Europese Unie, de VN en de WHO is er geen sprake van democratie, waardoor er ook geen correctiemechanisme is.

We moeten de democratie dus weer opnieuw uitvinden. Dat kan door weer een grotere betrokkenheid bij de community te creëren, zodat je je weer verantwoordelijk voelt voor elkaar. Je kunt alle leden laten stemmen over bepaalde besluiten. En je kunt dan ook stemmen op mensen die jou vertegenwoordigen (mensen die bewezen hebben het algemeen belang te dienen). Je kunt bijvoorbeeld de blockchain-technologie gebruiken om democratisch te stemmen.

2. Regionale economie
Door regionaal te kopen blijft de koopkracht in de eigen gemeenschap. In het boek ‘De Koop Lokaal Booster, Samen handelen voor een sterk MKB‘ beschrijft Henk van Arkel o.a. het succesvolle voorbeeld van de lokale aankoop-campagne in de Britse stad Preston.

3. Betalen en bankieren met lokaal geld
Je kunt starten met een eigen digitale munt in jouw regio met behulp van blockchain-technologie. De Euro-munt zal op termijn in elkaar gaan storten, aangezien er geen waarde achter zit. Vroeger had de centrale bank nog goud opgeslagen als achterliggende waarde, maar dat systeem is in 1971 afgeschaft. Er is dus een alternatief geldstelsel nodig, dat wel een tegenwaarde (goud/onroerend goed) heeft.

De Euro wordt nu al steeds minder waard. Als de lokale digitale munten steeds meer waard worden, dan ga je daar op den duur in handelen. Zo kan het een geleidelijke overgang zijn naar een nieuw systeem. Een mooi voorbeeld is de lokale munt WIR uit Zwitserland. Dat is waarschijnlijk het grootste alternatieve geldsysteem van de wereld, met ruim 80.000 deelnemende bedrijven. Je kunt er hier meer over lezen.

4. Regionale digitale infrastructuur
Je kunt zelf regionaal internet gaan organiseren, zodat je minder afhankelijk bent van de Big Tech-bedrijven. Hierbij is het belangrijk dat je ook regelt dat jouw data van jou zijn, en dat alleen jij bepaalt wat daarmee gebeurt. Jouw data is niet van de technologie-bedrijven. Als voorbeeld wordt genoemd het bedrijf ThreeFold. Zij hebben een decentraal ‘peer-to-peer internet’ ontwikkeld.

Een nog beter plan is om zelf je eigen onafhankelijke regionale digitale infrastructuur op te zetten. Er zijn namelijk al bestaande, goed werkende, decentrale, vrije software oplossingen beschikbaar, die zijn gebaseerd op open standaarden met onderlinge uitwisselingsmogelijkheden. In deze blog van Bouwen Aan Beter kun je een concrete Oplossingsaanpak met Stappenplan bekijken.

5. Regionale nutsvoorzieningen
Voor autonome regio’s zijn eigen voorzieningen voor water en energie van groot belang. Je kunt bijvoorbeeld lokaal zonne- en windenergie opwekken en dit regionaal opslaan en verplaatsen met waterstof. Ook wordt aardwarmte (geothermie) genoemd als goedkope optie voor decentrale energie. Zelf heb ik mijn twijfels over deze energievormen. Het zou vooral mooi zijn als vrije energie/nulpunt-energie beschikbaar komt voor de mensheid.

6. Gezondheid
Hierbij ligt de focus vooral op de algemene integrale gezondheid, en niet alleen op het behandelen van ziekten. Onder gezondheid valt ook vitaliteit, geestelijke gezondheid, kunst, cultuur, sport, spiritualiteit en zingevingsvraagstukken. De relatie van de mens met de natuur moet worden hersteld. Er dient een regionaal netwerk te worden opgebouwd van zorgprofessionals die de algehele gezondheid van de mens centraal stellen.

Verder wordt er in de Gids gesproken over de mogelijkheden om de nieuwe technologieën en apps in te zetten voor onze gezondheid. Technologie kan inderdaad ingezet worden voor goede doeleinden, maar mijn persoonlijke data leg ik toch liever zo weinig mogelijk vast in digitale systemen, je weet maar nooit waar je data (onbedoeld ook) terecht kan komen. En er wordt hierbij ook geen rekening gehouden met de gezondheidsrisico’s door straling van smartphones en wifi bij het gebruik van gezondheidsapps.

7. Lokaal, gezond, en duurzaam voedsel
Regionale voedselproductie en -consumptie verbindt de belangen van de producenten en de consumenten van voedsel. Focus op kringlooplandbouw, biologische producten, voedselbossen en korte voedselketens. De belangen van boeren en consumenten kunnen worden verenigd door regionale voedselcoöperaties.

8. Samen Wonen
Wonen en werken is uit elkaar gehaald in het afgelopen tijdperk. Het is van belang om weer samen te gaan wonen, een gemeenschap te maken, interesse te hebben in elkaar, samen voedsel/energie e.d. te produceren. Wonen en produceren moeten weer aan elkaar worden gekoppeld. Met een focus op ‘het samen doen’ en hier ook de scholen bij betrekken. Een mooie toevoeging zou nog zijn om ook gelijk te zorgen voor een stralingsarme leefomgeving.

9. Leren en ont-wikkelen
De kern van onderwijs moet zijn om jonge mensen te leren ontdekken welke talenten zij hebben, wat hun belangstelling heeft, en waar ze gelukkig van worden.

Kort samengevat is het dus belangrijk om de dingen weer dichtbij de burgers te gaan organiseren. In het afgelopen tijdperk is de betrokkenheid van burgers afgenomen. De overheid regelde zaken als gezondheidszorg, armenzorg, ouderenzorg, onderwijs, e.d., waardoor de consument passief is geworden. De maatschappelijke betrokkenheid is sterk afgenomen. Het is dus belangrijk dat we zelf weer initiatief gaan nemen en zelf weer de verantwoordelijkheid voelen om mee te helpen om samen een menswaardige samenleving te realiseren. De maatschappij, dat zijn wij. Dus zoek elkaar op en laten we er samen iets moois van maken!

Interview met Bob de Wit

In onderstaande video kun je het inspirerende interview van Marlies Dekkers met Bob de Wit van 28 november 2021 bekijken (48:53 min.). Zie voor meer informatie onder de video.

Meer informatie